Details

गृहिणींना आयकर विवरणपत्र दाखल करण्याची गरज आहे का? या प्रश्नाचे उत्तर अर्थातच ‘हो’ असे आहे. गृहिणींना आयकर विवरणपत्र (Housewife and ITR) दाखल करण्याची गरज नाही असं जर तुम्हाला वाटत असे तर हा  लेख तुमचे सगळे गैरसमज दूर करेल.  

Housewife and ITR गृहिणीने आयटीआर भरावा याचा अर्थ असा नाही की आपल्याला कर भरणे आवश्यक आहे, आपण कर न भरता आयटीआर दाखल करू शकता म्हणजेच निल रिटर्न फाईल (Nil Return) फाईल करू शकता.  

गृहिणी म्हणून तुम्ही असा विचार करत असाल की तुम्हाला कोणतेही उत्पन्न मिळत नाही म्हणून तुम्हाला आयटीआर दाखल करण्याची  गरज नाही. एकाअर्थी आपण बरोबर विचार करत आहात! कायद्यानुसार आपल्याला आयटीआर भरण्याची गरज नाही.  

तथापि, गृहिणींना कर भरण्याची गरज नाही अर्थात कर न भरता आय टी रिटर्न भरल्यामुळे वेगवेगळ्या मार्गांनी त्याचा फायदा तुम्हाला होईल. गृहिणींशी अधिक संबंधित असलेल्या उत्पन्नात घर खर्चासाठी मिळालेले पैसे, गुंतवणुकीवरील व्याजाच्या रकमा, मिळालेले गिफ्ट्स, दागिने विकून मिळालेले पैसे याचा विचार कधी गृहिणीने केला नसेल. 

गृहिणी म्हणून तुमच्याकडे बँक खाते असेल आणि कुटुंबातील कमाई करणारा तुमचा नवरा तुमच्या बँक खात्यात पैसे भरत असेल जेणेकरुन तुम्ही तुमच्या घरगुती बजेटच्या गरजेनुसार पैसे काढू शकाल. 

जर तो नवरा तुम्हाला त्याच्या बँक खात्यातून रोख रक्कम काढून घर खर्चासाठी गृहीनीकडे देत असेल तर मी अशा गृहिणींना सुचवितो की तुमच्या नावावर एखादे बँक खाते उघडा व त्यात अशा घर खर्चासाठी मिळालेल्या रोख रकमा जमा करून त्या तुमच्या बँक खात्यातूनच खर्च करा. ज्यामुळे तुम्हाला भविष्यात त्या बँक खात्यातील उलाढालीचा कर्जे घेताना फायदा होऊ शकतो. 

गृहिणींना मिळणारे उत्पन्न – 

१. घरगुती खर्चासाठी मिळालेले पैसे  

हे आपले नक्कीच उत्पन्न नाही परंतु आपण आपल्या जोडीदाराकडून मिळालेले पैसे किंवा घरातील खर्चासाठी किंवा घराच्या बजेटसाठी कुटुंबातील सदस्याकडून मिळालेले पैसे हे पैसे कर भरलेल्या उत्पन्नाचे आहेत म्हणून त्यावर परत आयकर भरावा लागत नाही.  

जर घरातील खर्च काही कारणास्तव जास्त असेल आणि अशी रक्कम आपल्या जोडीदाराने आपल्या बँक खात्यात जमा केली असेल आणि आपण त्या खात्यातून पैसे काढत असाल किंवा खर्च करत असाल, तर असे होऊ शकते की या बँक खात्यातील रोख रक्कम किंवा खात्यातून जास्त प्रमाणात उलाढाल झाल्यावर कदाचित आयकर विभाग नोटीस पाठवून अशा व्यवहारांची तपासणी करू शकते किंवा त्या खातेदार गृहिणी आयटीआर दाखल करीत आहेत की नाही याबद्दल आयकर विभाग तुम्हाला नोटीस पाठवून त्यासंदर्भात तपासणी करू शकतो.  

अशी प्रकरणे कमी असली तरी भविष्यात अशा नोटीसला सामोरे जायची वेळ तुमच्यावर येऊ नये म्हणून आयटीआर दाखल करणे अधिक चांगले.  

२. व्याजाच्या स्वरुपात मिळालेले उत्पन्न   

गृहिणी म्हणून दोन कारणांमुळे तुम्ही व्याज मिळवू शकता. पहिले म्हणजे, तुमच्या पालकांनी तुमच्या लग्नाच्या आधी तुमच्या नावावर मुदत ठेव किंवा व्याज देणाऱ्या अन्य गुंतवणूक योजनेमध्ये गुंतवणूक केली असेल किंवा नातेवाईकांकडून अशा भेटी मिळाल्या असतील.  

दुसरे म्हणजे, आपण आपल्या खात्यातील घरगुती खर्चासाठी मिळालेले पैसे पूर्णपणे खर्च केले नसतील आणि ते आपल्या बँक खात्यात जमा असतील, तर त्यावर तुम्हाला व्याज स्वरुपात रक्कम मिळून ते तुमचे उत्पन्न होईल. पहिल्या प्रसंगी, जेवढे व्याज स्वरुपात उत्पन्न आपल्या हातात येईल ते घोषित करून त्यावर कर भरावा लागेल आणि दुसऱ्या प्रसंगात, आपल्या बँक खात्यातील जमा रकमेवर मिळालेले व्याज करपात्र असल्याने त्यावर आयकर भरावा लागतो.  

कलम ८० टीटीए नुसार बचत खात्यावरील व्याजाला रु. १० हजार ची वजावट किंवा सुट आयकर मिळते. आपल्याला एका आर्थिक वर्षात जर रु.२ लाख ५० हजार पेक्षा जास्त व्याज स्वरुपात उत्पन्न मिळाले तर ते करपात्र होते.  

३. मिळालेल्या भेटी किंवा भेटवस्तू 

गृहिणी म्हणून आपणास नातेवाईक, मित्र-मैत्रिणी व कुटूंबाकडून भेटवस्तू मिळतात. काही ठरविक नातेवाईक आणि निकटवर्तीयांकडून मिळालेल्या किंवा प्राप्त झालेल्या भेटी किंवा भेटवस्तू पूर्णपणे करमुक्त आहेत, तर इतरांकडून मिळालेल्या भेटी किंवा भेटवस्तू ५० हजार रुपयांपेक्षा जास्त रकमेच्या मिळालेल्या किंवा प्राप्त झालेल्या भेटी किंवा भेटवस्तू करपात्र आहेत.  

जर तुम्हाला गेल्या काही वर्षांत भेटी किंवा भेटवस्तू मिळाल्या असतील तर त्या आयटीआर मध्ये दाखवून त्यावरील कर भरावा किंवा मिळालेल्या भेटी किंवा भेटवस्तू या करमुक्त म्हणून घोषित करायच्या आहे किंवा नाही याची सनदी लेखापाल, कर सल्लागार, टक्स रिटर्न प्रीपेरर कडून तपासणी करून घ्यावी.  अशा सर्व भेटवस्तू रेकॉर्डवर आणण्यासाठी जेणेकरून भविष्यात काही प्रश्न उद्भवू नयेत म्हणून आयटीआर दाखल करणे नेहमीच चांगले.  

४. दागिन्यांची विक्री करून झालेला नफा अथवा तोटा 

जर आपण कोणतेही दागदागिने, सोन्याने बनवलेल्या वस्तू विकल्या असतील आणि त्या बदल्यात पैसे किंवा इतर दागिने घेतले असतील किंवा प्राप्त झाले असतील तर हा व्यवहार भांडवली नफा किंवा तोटा या उत्पन्नाच्या प्रकारात मोडतो.  

समजा, तुम्हाला विवाहसोहळा किंवा समारंभात आपल्या नातेवाईकाकडून १ लाख रुपयांचे सोन्याचे दागिने मिळाले आहेत व ते आपल्या आयकर विवरणपत्रात करमुक्त भेट म्हणून आपणास मिळाल्याची माहिती देणे आवश्यक आहे.  

जर तुम्ही आयकर विवरणपत्रात करमुक्त भेट म्हणून आपण विवाहसोहळा किंवा समारंभात आपल्या नातेवाईकाकडून १ लाख रुपयांचे सोन्याचे दागिने मिळाल्याची माहिती आयकर विवरणपत्रात दिली नाही आणि काही कारणास्तव एका विशिष्ट वर्षात ते दागिने २ लाख रुपयांना विकले असेल, तर नफा २ लाख रुपये समजला जाईल कारण तुम्ही हे सोन्याचे दागिने तुमच्याकडे करमुक्त भेट स्वरुपात मिळाल्याची माहिती आयकर विवरणपत्रात दिली नाही.  

जर आयकर विवरणपत्रात सोन्याचे दागिने भेट स्वरुपात मिळाल्याची माहिती दिली असेल तर त्या सोन्याच्या दागिन्यांची किंमत किंवा कॉस्ट १ लाख रुपये आहे हे तुमच्याकडील तुम्ही भरलेल्या आयटीआर नुसार समजेल म्हणजेच तुम्ही आयटीआरमध्ये माहिती सादर केल्यामुळे तुमचा भांडवली नफा कमी करण्यास मदत होऊ शकते.  

याचा अर्थ गृहिणी म्हणून आपणासही अशा प्रकारचे उत्पन्न मिळू शकते जे आयकर विवरणपत्रात जाहीर करावे लागेल आणि म्हणूनच आय टी रिटर्न भरणे आवश्यक आहे. 

गृहिणींनी आयटीआर दाखल केल्यास  मिळणारे फायदे –  

१.उत्पन्नाची नोंद 

तुमच्या उत्पन्नाचा आय टी रिटर्न इतका खरा रेकॉर्ड कोणताच नाही.  आय टी रिटर्न द्वारे आपण उत्पन्न मिळवल्याचे सरकार प्रमाणित करते.  हे प्राप्तिकर पुरावा दस्तऐवज आवश्यक असलेल्या असंख्य प्रसंगी वापरले जाऊ शकते. 

२. व्हिसा प्रक्रिया  

जर तुम्हाला कोणत्याही हेतूने परदेश प्रवास करायचा असेल तर तुम्हाला व्हिसा घ्यावा लागतो आणि व्हिसा जारी करणार्‍या अधिका-यांनी व्हिसा देण्यासाठी मागील काही वर्षातील उत्पन्नाचा पुरावा विचारला असेल किंवा मागितला असेल तर अशा परिस्थितीत दाखल केलेला आयटीआर हा उत्पन्न दर्शविणारा सर्वात महत्वाचा पुरावा ग्राह्य समजला जातो. 

३. कर्ज 

जर आपण गृह कर्ज किंवा कार कर्ज किंवा वैयक्तिक कर्ज इत्यादी कर्जासाठी अर्ज करण्याचा विचार केला असेल तर कर्ज देणारी बँक किंवा संस्था मागील ३ वर्षाचे आयटीआर फाईल मागवते आणि आपण आयटीआर  फाईल तयार केली असेल तरच बँक कर्जदाराला कर्ज मंजूर करते.  

४. क्रेडिट कार्ड  

घरखर्चासाठी क्रेडीट कार्डची आवश्यकता असेल तर क्रेडीट कार्ड प्रोसेसिंगसाठी आयटीआर हे अतिशय महत्वाचे कागदपत्र म्हणून मागितले जाते. 

५. टीडीएस रिफंड   

तुमच्या बँकेत मुदत ठेवी असतील तर मिळालेल्या व्याजावर बँक टीडीएस कट करत असते ही रक्कम परत मिळविण्यासाठी इन्कम टॅक्स रिटर्न फाईल करणे आवश्यक आहे. ६. टीसीएस रिफंड तुमच्या नावावर रु. १० लाखापेक्षा जास्त किमतीची कार खरेदी केली असेल तर त्या कारच्या रकमेवर १% टी.सी.एस. कट केला जातो हि रक्कम परत मिळविण्यासाठी इन्कम टॅक्स रिटर्न फाईल करणे आवश्यक आहे. 

७. रहिवासी दाखला  

आयटीआर कागदपत्रे तुम्ही आधार कार्ड किंवा पासपोर्ट ऑफिसच्या कामासाठी रेसिडेंट प्रूफ म्हणून वापरु शकता. 

आयकर लागू नसला तरीही नियमितपणे आयटीआर भरण्याचे हे काही मूर्त फायदे आहेत आणि सर्वात महत्वाचा अमूर्त फायदा म्हणजे आपल्याला मिळालेला आत्मविश्वास. म्हणून या वर्षापासून आपले आयटीआर दाखल करा आणि अर्थसाक्षर व्हा! अर्थसाक्षर.कॉमच्या माध्यमातून जी अर्थसाक्षरता मोहीम चालू केली आहे त्यामधून गृहिणीदेखील अर्थसाक्षर व्हाव्यात म्हणून गृहिणीनी आयटीआर का भरावे ? या लेखाच्या माध्यमातून मांडलेली सविस्तर माहिती गृहिणींसाठी नक्कीच महत्वाची ठरेल! 

© आशिष भोजने, करसल्लागार, पुणे 

७०३८५७७५७७, ashishbhojane149@gmail.com

सदर लेख अर्थसाक्षर. कॉम येथे दि.17 एप्रिल 2021 रोजी पुर्वप्रकाशित